Klient przychodzi do tatuatora z fotografią, która ma być podstawą do wykonania tatuażu. Co na to prawo? Czy wykonanie takiego tatuażu może pociągnąć za sobą problemy prawne dla autora? Jaka ochrona prawna należy się wykonanemu tak tatuażowi.
Tatuaż jako utwór
Zagadnienie praw autorskich związanych ze sztuką tatuażu rozwija się wraz z jej niekwestionowaną popularnością. Rośnie jakość pracy, a tatuatorzy postrzegani są często jako artyści. Czy tatuaż może być chroniony prawem autorskim? Odpowiedź jest dość prosta – tak. Musi on jednak spełnić szereg warunków, by podlegać pod taką ochronę.
Tatuaż musi stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Oznacza to, że wskazuje na wysiłek twórczy danego tatuatora. Znaczenie ma tu precyzja, umiejętność i oryginalność pracy. Tatuaż nie musi być „ładny”, ani wykazywać wysokiej jakości artystycznej. Musi być jednak unikalny. Powielanie powszechnie znanych wzorów nie daje danej pracy właściwej oryginalności i nie pozwala na objęcie ochroną prawną.
Tatuaż musi być utrwalony na nośniku. W przypadku tatuażu pierwotnym nośnikiem będzie skóra klienta. Warto wspomnieć, iż w niektórych przypadkach pierwotnym utworem będzie już sam projekt tatuażu – wówczas może to być nośnik w postaci kartki papieru z projektem albo projekt komputerowy.
Jeśli zatem dany tatuaż spełnia powyższe wymogi jest on objęty ochroną jako utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Autorowi przysługują więc prawa autorskie osobiste i majątkowe.
Oryginał tatuażu
Oryginałem utworu będzie projekt tatuażu naniesiony na papier lub wykonany w komputerze. Jeśli tatuator nanosi na skórę kolejnych osób taki sam tatuaż, według tego samego projektu należy uznać to za wykonywanie kolejnych egzemplarzy tego samego utworu, a nie tworzenie nowego utworu. Jeśli natomiast każdy kolejny tatuaż będzie zmieniony z widocznym wkładem twórczym autora, wówczas każdą pracę naniesioną na skórę klienta, będziemy mogli traktować jako oddzielny utwór.
Tatuaż ze zdjęcia
Co jeśli jednak tatuator wykonał tatuaż w oparciu o zdjęcie? Niezależnie czy zdjęcie dostarczył klient, czy też sam twórca. Czy dojdzie do naruszenia praw autorskich autora zdjęcia? Wszystko zależy od tego czy zdjęcie, które wybraliśmy za wzór do wykonania tatuażu spełnia warunki utworu.
Utwór to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Zdjęcie, aby być utworem musi mieć twórczy charakter. Zdjęcia proste, mechanicznie powtarzane, bez żadnego przejawu wysiłku twórczego autora utworami zdecydowanie nie są. Ocena taka jest jednak sprawą mocno subiektywną i nie istnieje sztywna granica miedzy zdjęciami „twórczymi” i pozbawionymi tej cechy. Bezpieczniej jest więc zawsze traktować zdjęcie jak utwór.
Wykonanie tatuażu, opierając się o fotografię jest dozwolone. Problemem jest jednak to co dalej z tym utworem robimy.
Opracowanie utworu
Prawo autorskie dopuszcza opracowanie cudzego utworu. W przypadku tatuażu będzie to adaptacja lub przeróbka. Opracowanie jest wówczas, gdy w tatuażu rozpoznajemy oryginalne zdjęcie, którym się wzorowaliśmy. Powstały w ten sposób tatuaż jest przedmiotem prawa autorskiego, bez uszczerbku dla prawa pierwotnego. Jeśli nasz tatuaż jest „twórczy”, jak wskazano na początku artykułu, to będzie sam w sobie nowym utworem chronionym prawem autorskim.
Opracowanie zdjęcia do tatuażu jednak napotyka na pewne ograniczenia. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy zdjęcia, jako utworu pierwotnego. Aby rozporządzić i korzystać z tatuażu będącego opracowaniem zdjęcia, wystawiać go, publikować w portfolio – w mojej ocenie wymaga zgody autora zdjęcia, ewentualnie osoby, która posiada autorskie prawa majątkowe do zdjęcia. Oczywiście takiej zgody nie potrzeba, jeśli autorskie prawa majątkowe do zdjęcia wygasły.
Inspiracja
Drugim instrumentem prawnym jest tzw. „inspiracja”. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem. Inspiracja to luźniejsze związki tatuażu ze zdjęciem, które jest jego podstawą. Inspiracja danym utworem jest wówczas, gdy ten utwór daje nam impuls do stworzenia własnego utworu. Wynikiem tego impulsu może być oryginalny pomysł własny. Zdjęcie, którym się inspirowałeś będzie można rozpoznać, jednak nie w sposób bezpośredni. Jeśli tatuaż jest inspiracją, jest on samodzielnym utworem, który nie jest ograniczony jak w przypadku opracowania. Możemy więc taki tatuaż rozpowszechniać i publikować.
Pomysł
Kolejnym, trzecim, aspektem oceny czy tatuaż narusza prawa autora zdjęcia będzie tzw. pomysł. Pomysł nie podlega prawno autorskiej ochronie. Wykonanie więc tatuażu, w którym kopiujemy sam pomysł zawarty w zdjęciu nie stanowi naruszenia praw autorskich. Twórca fotografii przedstawiającej np. samolot w locie między chmurami nie będzie mógł wysuwać żądań ochrony jego dzieła, wobec tatuażu, który także przedstawia samolot w locie między chmurami, ale nie będące kopią tego zdjęcia, a wyrażone w inny sposób, bez skopiowania kompozycji, kolorów, układu geometrycznego itd.
Wizerunek
A co jeśli tatuaż ma zostać wykonany ze zdjęcia wizerunku osoby. Tatuaż ma być więc portretem – na rozpowszechnianie portretu z wizerunkiem osoby, należy uzyskać zgodę tej osoby. Nie ma potrzeby uzyskania zezwolenia w przypadku wizerunku osoby powszechnie znanej, jeśli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych. O ile więc taki tatuaż będziemy mogli wykonać, to nie będziemy mogli chwalić się takim tatuażem w portfolio, na stronach internetowych, czy pokazywać go na filmie reklamowym.
Radca prawny IP LL.M.
