Packshot to używany w branży reklamowej e-commerce termin określający przedstawienie produktu za pomocą statycznego lub ruchomego obrazu. Jest to powszechnie stosowany sposób prezentacji produktów, występujący zarówno w wersji statycznej, jak i integracyjnej, czyli składającej się z sekwencji zdjęć ułożonych w prezentację obrotową.
Czy zdjęcia produktów, czyli wspomniane packshot’y mogą być uznane za utwór i są przedmiotem praw autorskich? To zależy już od samego fotografa…
Dnia 23 października 2019 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie (I ACa 125/18) wydał istotne orzeczenie w przedmiotowej sprawie. Spór sądowy dotyczył naruszenia praw autorskich do zdjęć odzieży poprzez naruszenie umowy z fotografem przez zamawiającego, który wykorzystał je do ilustracji aukcji internetowych.
Sąd Apelacyjny orzekł, iż ochronie prawno-autorskiej podlegają wyłącznie utwory w rozumieniu art. 1. ust. 1 ustawy prawo autorskie. Przez utwory rozumie się zatem przejawy działalności twórczej o indywidualnym charakterze, identyfikowane z kreatywnym, subiektywnie nowym, oryginalnym wytworem intelektu wywołanym przez wywołanym przez niepowtarzalną osobowość twórcy, wytworem, który gdyby pochodził od kogoś innego, wyglądałby inaczej.
Jak wskazał Sąd w uzasadnieniu, w odniesieniu do fotografii jako utworu, tym elementem twórczym jest wybór, albowiem to w jego wyniku dochodzi do nadania mu niepowtarzalnego piętna osobowości autora. Wspomniany wybór może dotyczyć uporządkowania i aranżacji przedmiotu fotografowania, kompozycji kadru, momentu fotografowania, przedstawienia perspektywy, ostrości obrazu, jego głębi, a także przyjętej skali natężenia światła, (jasności).
Fotografię, aby mogła być uznana za utwór podlegający ochronie, o którą w rozstrzyganej sprawie ubiegał się powód, musi cechować inwencja twórcza autora, wynikająca z jego samodzielności artystycznej. Wskazane elementy konstrukcyjne fotografii jako utworu wykluczają z tej kategorii takie zdjęcia, które mają charakter „rejestracyjny” powstające po to, aby oddać cechy obiektu, który w ten sposób zostaje w sposób jak najbardziej wierny odzwierciedlony, bez nadawania mu cech osobistych pochodzących od autora zdjęcia.
Warto przytoczyć, iż w I instancji Sąd Okręgowy oddalił całość roszczeń fotografa. Po pierwsze pozwany uzyskał zdjęcia od firmy bez informacji, iż wyłączone jest prawo do ich publikacji za pośrednictwem portalu aukcyjnego. Po drugie biegli ocenili, iż zdjęcia mają charakter katalogowy, dokumentacyjny. Zadaniem ich było wyłącznie przedstawienie rzeczywistego wyglądu przedmiotów. Zdjęcia nie posiadały zatem charakteru indywidualnego i nie mogły być uznane za przedmiot prawa autorskiego. Do tego forma techniczna i jakość zdjęć wskazywała bardziej na mechaniczną i powtarzalną pracę wykonaną w złych warunkach oświetleniowych, słabej ostrości i perspektywie. W ocenie sądu I instancji zabrakło więc charakteru twórczego.
Sąd Apelacyjny podtrzymał stanowisko sądu I instancji. Opierając się na przywołanych opiniach dwóch biegłych oceniono, iż zdjęcia packshot w tej sprawie nie były utworami w rozumieniu ustawy prawo autorskie. Całość wspomnianej już wyżej argumentacji, która przesądzała, iż zdjęcia produktów wykonane bez elementu twórczego nie podlegają prawom autorskim majątkowym.
Sąd Apelacyjny potwierdził więc w tej sprawie, iż aby zdjęcia typu packshot mogły być uznane za przedmiot prawa autorskiego jako utwory, muszą wykazywać się tzw. „iskrą bożą”. Fotograf nie powinien sprowadzać swojej pracy do czystego odwzorowania wyglądu produktu, sprowadzając swój warsztat do rzemieślniczego wykonywania kolejnych statycznych ujęć. Powstające w ten sposób zdjęcia reprodukcyjne, nie są przejawem indywidualnej działalności twórczej fotografa. Nie oznacza to oczywiście, iż packshoty wyłączono spod ochrony prawnej jako całość – twórcy powinni mieć na uwadze powyższe warunki, tak by zapewnić sobie możliwość ochrony prawnej swoich utworów.
Paweł Janicki
Radca prawny IP LL.M.
